نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه علوم قضایی

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مازندران

چکیده

به‌موجب مواد 232 الی 246 قانون مدنی، احکام و مسائل شروط ضمن عقد، در قانون مدنی، بر اساس شروط وابسته تنظیم‌شده است. بر همین اساس، طبق نظر مشهور، در فرض فساد عقد، مطلقاً شروط ضمن آن نیز باطل است و شروط از حیث حدوث و بقاء تابع عقد پایه است. درحالی‌که تفکیک شروط ضمن عقد به‌شرط وابسته و مستقل، تحلیل مبانی رابطه‌ شرط با عقد، تمییز شروط مستقل از وابسته و اصل حاکمیت اراده و استفاده از وحدت ملاک قوانین نشان خواهد داد که نظریه‌ مشهور با شروط وابسته همخوانی بیشتری داشته و می‌توان برای شروط مستقل به لحاظ ماهیت، احکام و آثار ویژه مترتب بر آن، حتی در حالت فساد عقد نیز در برخی موارد، اعتبار قائل شد؛ یعنی حالاتی را می‌توان یافت که عقد پایه باطل است، ولی شرط ضمن آن (شرط مستقل) به اعتبار خود ادامه داده و مابین طرفین لازم الاتباع است.
این دیدگاه به‌موجب پرونده کلاسه 9109981810200850 و در تأیید دادنامه بدوی، توسط دیوان عالی کشور که مطابق اصل 161 قانون اساسی، وظیفه نظارت‏ بر اجرای‏ صحیح‏ قوانین‏ در محاکم‏ را دارد، پذیرفته‌شده که در مقاله پیش رو به توجیه و تحلیل آن می‌پردازیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of nullity of marriage on condition of independent(justification and analysis of legal procedure)

نویسندگان [English]

  • Seyed Morteza Qasemzadeh 1
  • Mohammad Ghorbani Jouybari 2

1 Professor at University of Judicial Sciences, Tehran, Iran

2 ._ phd Student in Private Law at University, Mazandaran, Iran

چکیده [English]

Based on Articles 232 and 246 of Iranian Civil Code, issues relating to contract terms and conditions in the Code are provided in accordance with dependent terms. Based on the famous theory, in the event of void contract, its contract terms are also void, since the creation and validity of contract terms depend on the underlying contract. While separating contract terms into independent and dependent terms shows the consistency of the famous theory with dependent terms, it is possible to consider different rules and legal consequences for independent terms due to its nature, even if the contract is regarded as a void contract. In other words, there are cases in which the underlying contract is void, but its independent term(s) is valid and enforceable. This approach accords with the class file 9109981810200850, confirming the initial judgment, and it was accepted by the Supreme Court based on the Principle of 161 of the Constitution. This issue is analysed in this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • marriage condition
  • dependent condition
  • independent condition
  • void marriage
  • legal procedure
-   اخلاقی، بهروز (سال 1358)، بحثی پیرامون مفهوم اسناد تجاری، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 21
-   اصفهانى «کمپانى»، محمدحسین (1419 ه‍ ق)، حاشیه کتاب المکاسب (للأصفهانی، ط - القدیمة)، جلد سوم و پنجم، چاپ اول، ذوی القربى، قم – ایران
-   امامی، سید حسن (1387)، حقوق مدنی، جلد اول، چاپ بیست و هشتم، انتشارات اسلامیه، تهران
-   امیر معزی، احمد (1388)، داوری بین‌المللی در دعاوی بازرگانی، چاپ دوم، نشر دادگستر، تهران
-   انصارى دزفولى، مرتضى بن محمدامین (1415 ه‍ ق)، کتاب المکاسب (للشیخ الأنصاری، ط - الحدیثة)، جلد پنجم، چاپ اول، نشر کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، قم – ایران
-   انصارى، مرتضى بن محمدامین (1410 ه‍ ق)، کتاب المکاسب (المحشّى)، جلد سیزدهم، چاپ سوم، مؤسسه مطبوعاتى دار الکتاب، قم – ایران
-   پژوهشکده استخراج و مطالعات رویه قضایی کشور (1394)، مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عالی کشور (حقوقی)_ مهر و آبان و آذر 1392_، چاپ دوم، مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، تهران
-   جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387)، ترمینولوژی حقوق، چاپ نوزدهم، گنج دانش، تهران
-   جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1390)، فلسفه حقوق مدنی، جلد اول، چاپ دوم، گنج دانش، تهران
-   جنیدی، لعیا (1376)، قانون حاکم در داوری‌های تجاری بین‌المللی، چاپ اول، نشر دادگستر، تهران
-   خدابخشی، عبدالله (1394)، حقوق دعاوی «تحلیل و نقد رویه قضایی»، چاپ اول، شرکت سهامی انتشار، تهران
-   خمینى، سید روح اللّه (1422 ه‍ ق)، استفتاءات (امام خمینى چاپ پنجم، جلد دوم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم – ایران
-   خمینى، سید روح الله (بی‌تا)، کتاب البیع (تقریرات، للقدیری)، چاپ اول، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، تهران
-   خمینی، سید روح الله (1410 ه.ق)، کتاب البیع، جلد پنجم، چاپ چهارم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم،
-   خویى، سید محمدتقی موسوى (1414)، الشروط أو الالتزامات التبعیة فی العقود، جلد اول، دار المؤرخ العربی، بیروت - لبنان، اول
-   خویی، سید ابوالقاسم (بی‌تا)، محاضرات فی الفقه الجعفری، جلد دوم، دارالکتاب اسلامی، بی‌جا
-   خویى، سید ابوالقاسم (بی‌تا)، مصباح الفقاهة (المکاسب)، جلد ششم، دارالکتاب اسلامی، بی‌جا
-   خویی، سید ابوالقاسم (بی‌تا)، عروه‌الوثقی، جلد دوم، مطبعه الآداب، نجف
-   دمرچیلی، محمد و حاتمی، علی و قرائی، محسن (1387)، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، چاپ هشتم، نشر میثاق عدالت، تهران
-   رئیسی، مریم و ساعدی، بهزاد (بهار 1392)، استقلال شرط داوری در قراردادهای تجاری بین‌المللی، مجله تحقیقات حقوقی آزاد، سال ششم، شماره نوزدهم،
-   رهپیک، حقوق مدنی (1390)، حقوق قراردادها، چاپ اول، انتشارات خرسندی، تهران
-   رهپیک، حسن (1393)، حقوق مدنی پیشرفته، چاپ اول، انتشارات خرسندی، تهران
-   سعدى، ابو جیب،1408 ه‍ ق، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دار الفکر، دمشق - سوریه، چاپ دوم
-   شهیدی، مهدی (1387)، حقوق مدنی «شروط ضمن عقد»، جلد چهارم، چاپ دوم، انتشارات مجد، تهران
-   صادقی مقدم، محمدحسن و شکوهی زاده، رضا (بهار 1391)، نظریه‌ی تبعیت در اعمال حقوقی، فصلنامۀ علمی-پژوهشی دیدگاه‌های حقوق قضایی، دانشگاه علوم قضایی، شماره 57
-   صفایی، سید حسین (1389)، دوره مقدماتی حقوق مدنی، جلد دوم، چاپ دهم، میزان، تهران
-   العاملی، زین‌الدین بن علی «معروف به شهید ثانی»(1413 ه.ق)، مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام، جلد سوم، چاپ اول، المطبعه بهمن، قم
-   عاملى، سید جواد بن محمدحسینى (1419)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، جلد پنجم، چاپ اول، دار إحیاء التراث العربی، بیروت – لبنان
-   علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر (بی‌تا)، مختلف الشیعه، جلد پنجم، چاپ سنگی، بی‌نا، قم
-   فرح زادی، علی‌اکبر (1385)، رابطه‌ی شرط ضمن عقد و قرارداد، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی، دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری، شماره 38 و 39
-   فرحناکیان، فرشید (1389)، قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، چاپ سوم، میزان، تهران
-   قاسم‌زاده، سید مرتضی (1393)، عقد بیع و شروط و خیارات، چاپ اول، نشر میزان، تهران
-   قاسم‌زاده، سید مرتضی (1393 حقوق مدنی؛ عقد بیع، چاپ اول، میزان، تهران
-   قاسم‌زاده، سید مرتضی (1392)، مختصر قراردادها و تعهدات، چاپ دهم، نشر دادگستر، تهران
-   کاتوزیان، ناصر (1390)، دوره حقوق مدنی «قواعد عمومی قراردادها»، جلد سوم، چاپ ششم، شرکت سهامی انتشار، تهران
-   کاتوزیان، ناصر (1392)، دوره حقوق مدنی «عقود معین»، جلد چهارم، چاپ هفتم، شرکت سهامی انتشار، تهران
-   کاشانى، حاج‌آقا رضا مدنى (1409 ه‍ ق)، تعلیقة شریفة على بحث الخیارات و الشروط، چاپ اول، مکتبة آیة الله المدنی الکاشانی، قم – ایران
-   کاویانی، کوروش (1387)، حقوق اسناد تجارتی، چاپ دوم، میزان، تهران
-   المبارک الجزری، مجدالدین «ابن الاثیر»(بی‌تا)، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، الجزء الثانی، موسسه اسماعیلیان، قم
-   محقق داماد، سید مصطفی (1388)، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، چاپ اول، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران
-   محقق داماد، سید مصطفى (1406 ه‍ ق)، قواعد فقه، جلد دوم، چاپ دوازدهم، مرکز نشر علوم اسلامى، تهران – ایران
-   مکی عاملی، ابوعبدالله محمد بن جمال‌الدین «شهید اول»(1410 ه.ق)، اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، چاپ اول، دار إحیاء التراث العربی، بیروت
-   محمود، عبدالرحمان (بی‌تا)، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، جلد اول، بی‌جا
-   مراغى، سید میر عبد الفتاح بن على حسینى (1417 ه‍ ق العناوین الفقهیة، جلد دوم، چاپ اول، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم
-    نجفى، صاحب الجواهر، محمدحسن (1404 ه‍ ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، جلد بیست و سوم، چاپ هفتم، دار إحیاء التراث العربی، بیروت – لبنان
-   نجفى «کاشف الغطاء»، على بن جعفر بن خضر (1422 ه‍ ق)، شرح خیارات اللمعة، چاپ اول، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم
-   نراقی، ملا احمد (1408 ه.ق)، عوائد الایام، چاپ اول، مکتبه بصیرتی، قم
-   واسطى، محب الدین سید محمد مرتضى حسینى (1414 ه‍ ق)، تاج العروس من جواهر القاموس، جلد دهم، چاپ اول، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت – لبنان
-   یزدى، سید محمد کاظم طباطبایى (1415 ه‍ ق)، سؤال و جواب، چاپ اول، مرکز نشر العلوم الإسلامی، تهران- ایران