نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• نورا احسانگر ¹
• علیرضا یزدانیان ²

¹ استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهرکرد

² دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

چکیده

این پژوهش به تحلیل مبانی حقوقی مسئولیت مدنی ناشی از عملکرد سامانه‌های هوش مصنوعی با تمرکز بر قواعد عمومی مسئولیت مدنی در حقوق ایران و فرانسه می‌پردازد. بدوا با تحلیل ویژگی‌های ماهوی هوش مصنوعی این فناوری به عنوان شیءِ واجد نقش فعال و اثرگذار در ایجاد خسارت تلقی شد. سپس، دو معیار برای انتساب مسئولیت بررسی گردید: مسئولیت مبتنی بر مالکیت و مسئولیت مبتنی بر نگهداری. در فرض وحدت مالک و کاربر، تفاوتی میان اعمال دو معیار وجود ندارد و مسئولیت به شخص واحد قابل انتساب است. اما در فرض تفکیک، معیار «نگهداری» و سلطه عملی در مواردی‌که کاربر در زمان وقوع خسارت نقش فعال دارد، اقناع‌کننده‌تر است. در مقابل، اگر خسارت ناشی از فعل غیرقابل پیش‌بینی و مستقل هوش مصنوعی باشد، نظریه مسئولیت محض و مبتنی بر مالکیت، توجیه حقوقی قوی‌تری دارد. از این منظر، مسئولیت مدنی در حوزه هوش مصنوعی، ماهیتی ترکیبی یافته و حسب شرایط، بر یکی از دو مبنا قابل استقرار است. یافته‌ها نشان می‌دهد تا پیش از تصویب قوانین خاص، بایرد رویکردی انعطاف‌پذیر متناسب با نوع رابطه و شرایط حادثه اتخاذ گردد تا ضمن جلوگیری از نتایج ناعادلانه، عدالت جبرانی محقق شود و حقوق مسئولیت مدنی با واقعیت‌های فناوری نوین هماهنگ گردد

کلیدواژه‌ها

• هوش مصنوعی
• مسئولیت مدنی
• مالکیت
• نگهداری
• کاربر

موضوعات

• حقوق خصوصی

عنوان مقاله [English]

Analysis of Civil Liability Arising from the Operation of Artificial Intelligence Based on Ownership or Custody: A Comparative Study in French Law

نویسندگان [English]

• noura ehsangar ¹
• Alireza Yazdanian ²

¹ Assistant Professor, Department of Law, Faculty of Literature and Humanities, Shahrekord University

² Associate Professor of private law at the Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran

چکیده [English]

This study analyzes the legal foundations of civil liability arising from the operation of artificial intelligence(AI) systems, focusing on the general rules of liability in Iranian and French law. Initially, by examining the essential features of AI, this technology is considered an entity with an active and influential role in causing harm. Thereafter, two criteria for attributing liability are examined: liability based on ownership and liability based on custody. In cases where the owner and user are the same person, there is no difference between the two criteria, and liability is attributable to a single individual. However, in cases of separation, the criterion of custody and effective control is more convincing when the user has an active role at the time of the event. Conversely, if damage results from the unforeseeable and independent act of AI, strict liability based on ownership provides stronger legal justification. From this perspective, civil liability in the field of AI assumes a hybrid nature and, depending on the circumstances, may rest on either basis.The findings indicate that, until specific legislation is enacted, a flexible approach tailored to the relationship is required to prevent unjust outcomes, achieve compensatory justice, and align liability law with technological realities.

کلیدواژه‌ها [English]

• Artificial Intelligence
• Civil Liability
• Ownership
• Custody
• User