نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عباس میرشکاری ¹
• جمشید زرگری ²

¹ دانشگاه تهران

² دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

آگاهی در نظام پزشکی حقی بنیادین برای بیمار است که هم در اخلاق و هم در حقوق جایگاهی تثبیت‌شده دارد. پزشک نیز به دلیل مسئولیت حرفه‌ای و احتمال طرح دعوای مدنی موظف است اطلاعات پزشکی را به‌طور کامل در اختیار بیمار قرار دهد. بااین‌حال، این الزام گاه با مصالح روانی و شخصی بیمار در تعارض قرار می‌گیرد، به‌ویژه زمانی که اطلاع از وضعیت سلامتی به‌جای توانمندسازی، موجب اضطراب یا اختلال در تصمیم‌گیری می‌شود. در این زمینه پرسش مهمی مطرح می‌شود: آیا باید همواره بر حق بیمار برای دانستن تأکید کرد یا آنکه ندانستن، در مواردی، می‌تواند انتخابی آگاهانه و اخلاقی باشد؟ در پاسخ، مفهوم «حق ندانستن» پدید آمده که به فرد اجازه می‌دهد از دریافت اطلاعات حساس مانند داده‌های ژنتیکی یا تشخیص‌های روانی خودداری کند، بی‌آنکه این امتناع به‌معنای غفلت تلقی شود. این حق بر اصول خودمختاری و خودتعیینی استوار بوده و در برابر پیامدهای ناخواسته افشای اطلاعات، از جمله اضطراب، انگ اجتماعی و فشار تصمیم‌گیری نقش محافظتی دارد. این پژوهش با رویکردی میان‌رشته‌ای ابعاد حقوقی، پزشکی و فلسفی این حق را بررسی کرده و نشان می‌دهد که در اسناد بین‌المللی تنها به‌عنوان ترجیح شناخته شده و در ایران نیز به‌دلیل فقدان چارچوب قانونی روشن، توسعه‌نیافته باقی مانده است.

کلیدواژه‌ها

• اطلاعات ژنتیکی
• حق ندانستن
• حقوق پزشکی
• خودمختاری
• نظام حقوقی ایران

موضوعات

• حقوق خصوصی

عنوان مقاله [English]

In the Meadow of Unawareness: On the Right Not to Know

نویسندگان [English]

• abbas mirshekari ¹
• Jamshid Zargari ²

¹ nh

² University of Judicial Sciences and Administrative Services

چکیده [English]

Awareness is a fundamental right of patients in medical practice, firmly grounded in both ethics and law. Physicians, bound by professional responsibility and potential civil liability, are obliged to provide complete medical information. Yet, this duty sometimes conflicts with patients’ psychological or personal interests, especially when knowledge generates anxiety, distress, or impairs decision-making. This raises a key question: should the right to know always prevail, or can ignorance, in certain cases, represent an informed and ethical choice? Emerging at this intersection is the “right not to know,” which allows individuals to refuse sensitive medical information, such as genetic data or psychiatric diagnoses, without this refusal being seen as negligence. Rooted in autonomy and self-determination, this right protects against the adverse consequences of disclosure, including anxiety, stigma, and decision-making burdens. This study, adopting an interdisciplinary approach, explores the legal, medical, and philosophical dimensions of this right, examining its recognition internationally and within Iran. Findings reveal that while the right not to know is acknowledged as a preference in international instruments, it lacks explicit legal protection. In Iran, too, the absence of clear legal frameworks has left the concept underdeveloped.

کلیدواژه‌ها [English]

• Autonomy
• Genetic Information
• Iranian Legal System
• Medical Law
• Right Not to Know