نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، ایران

2 دستیار تحقیق در حوزه حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، ایران

چکیده

از مباحث مهم و کاربردی حقوق قراردادها، ایفای تعّهد مدنی قراردادی از طریق صدور اسناد تجاری است. تحقیق حاضر، بر این پرسش واقع شده است که چنانچه برای ایفای تعّهد پولی ناشی از قرارداد، سند تجاری تسلیم شود ولی منتهی به وصول نشود، آیا امکان استناد به تعّهد اصلی قراردادی، آثار و تضمینات آن وجود دارد یا خیر؟ به‌عبارت‌دیگر، آیا تسلیم سند تجاری، موجب تبدیل تعّهد مدنی (پایه) به تعّهد ناشی از سند تجاری می‌‌شود یا خیر؟ قوانین ما نسبت به موضوع ساکت است؛ برخی حقوق‌‌دانان دلایلی در مورد تبدیل یا عدم تبدیل تعّهد ارائه نموده‌‌اند و البته رویة قضایی نیز نگرشی واحد ندارد. مقالة حاضر می‌‌کوشد تا ضمن بررسی حقوق ایران، موضع برخی نظام‌های حقوقی ملی و اسناد بین‌‌المللی را مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار دهد و با توسّل به ماده 3 قانون آیین دادرسی مدنی در راستای امکان استناد به اصول حقوقی به‌عنوان منبع حقوق، نظریه تبدیل تعّهد را رد و دیدگاه مبتنی بر بقای تعّهد اصلی قراردادی را اثبات کند. بدیهی است اسناد بین‌‌المللی مورد مطالعه می‌‌تواند الگویی برای قانون‌گذاری آینده ما باشد..

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Performing Contractual Monetary Obligations through Delivery of Negotiable Instruments and its Implications: The Approach of Iranian Law, Some National Systems and International Instruments

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Shoarian Sattari 1
  • Mehrdad Etemad Gharamaleki 2

1 Professer, Department of Private Law, Faculty of Law and Social Science, University of Tabriz, Iran

2 Research Assistant in Private Law, Department of Law, Faculty of Law and Social Science, University of Tabriz, Iran

چکیده [English]

One of the most pivotal and practical subjects of contract law is whether one may dispose of his or her contractual obligations through the issuance of negotiable documents. This article focuses on the issuance of such instruments as a cheque in the performance of monetary obligations when the issuance is dishonored. In fact, the question is whether the issuance and delivery of such instruments convert a civil law obligation into an obligation arising from the issuance of negotiable instruments or whether it is possible to rely upon the original obligation with all its guarantees and consequences. The statutes are silent on the matter. Scholars and jurisprudence are divided. This article comparatively examines various legal systems and international instruments like UNIDROIT Principles of International Commercial Contracts and the Principles of European Contract Law, and by relying on the general principles enshrined in Article 3 of the Code of Civil Procedure, concludes that the better approach is the one that subscribes to the survival of the original obligations. It is hoped that this comparative study can set a model for our future legislative initiatives.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cheque
  • Contractual Obligation
  • Guarantees
  • Legal Principles
  • Novation
  • UNIDROIT Principles
اجتهادی، عباس و دیگران، گزیده آراء دیدگاه‌های حقوقی، (تهران: میزان، 1374).
اخلاقی، بهروز؛ امام، فرهاد، اصول قراردادهای تجاری بین‌‌المللی2010، (تهران: شهردانش، 1396).
اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت (برات، سفته، قبض‌‌انبار، اسناد در وجه حامل و چک)،  (تهران: سمت، 1398).
اصغرزاده، عباس و دیگران، ماهیت صدور و امضای اسناد تجاری، (کنفرانس جهانی روان‌شناسی و علوم تربیتی، حقوق و علوم اجتماعی در آغاز هزاره سوم، 1395).
اماموردی، محمدحسن، «ماهیت شناسی مدنی صدور چک عادی در حقوق ایران»، آموزه‌های فقه مدنی، شماره12، (1394).
بهرامی، بهرام، حقوق تجارت کاربردی، (تهران: نگاه بینه، 1399).
تنگستانی، محمدقاسم، گزارش نشست علمی نحوه استناد موجه به اصول حقوقی در رسیدگی‌های قضایی، (تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه، 1400).
جعفری‌‌تبار، حسن، مبانی فلسفی تفسیر حقوقی، (تهران: شرکت سهامی انتشار، 1383).
جنیدی، لعیا؛ شریعتی‌نسب، صادق، «وصف تجریدی در حقوق ایران با تأکید بر رویه قضایی»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 43، شماره1، (1392).
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، (تهران: گنج دانش، جلد 2، 1395).
حاتمی‌‌پور، محسن؛ نصرتی، ناصر، رویه قضایی محاکم استان تهران؛ اسناد تجاری، (تهران: انتشارات اشکان، 1400).
ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت، (تهران: دادگستر، جلد3، 1395).
شعاریان، ابراهیم؛ رحیمی، فرشاد، حقوق بیع بین‌‌المللی (شرح کنوانسیون بیع بین‌‌المللی کالا در پرتو دکترین و رویه قضایی مطالعه تطبیقی یا اسناد بین‌‌المللی و رویة قضایی)، (تهران: شهر دانش، 1395).
شهیدی، مهدی، حقوق مدنی: سقوط تعّهدات، (تهران: مجد، جلد5، 1390).
شیوا‌‌‌‌ رضوی، کاظم، گردش چک، (گیلان، 1348).
صقری، محمد، حقوق بازرگانی، اسناد، (تهران: شرکت سهامی انتشار، جلد1، 1394).
عبدی‌‌پورفرد، ابراهیم، حقوق تجارت (اسناد تجاری)، (تهران: مجد، جلد3، 1398).
کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، (تهران: شرکت سهامی انتشار، جلد 2، 1390).
کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، (تهران: شرکت سهامی انتشار، جلد4، 1394).
کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی، نظریه عمومی تعّهدات، (تهران: میزان، 1398).
کاویانی، کورش، حقوق اسناد تجاری، (تهران: میزان، جلد3، 1398).
مجموعه تنقیح‌‌شده قوانین و مقررات حقوقی کاربردی، (تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه، جلد 5، 1396).
مجموعه قوانین و مقررات آئین دادرسی مدنی، (تهران: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات، جلد 1، 1394).
مسعودی، بابک، «اصول حاکم بر اسناد تجاری»، مجله کانون وکلا، شماره 171،  (1379). 
نیک‌‌فرجام، کمال، «معامله اسناد تجاری و تبدیل تعّهد»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی قضایی، شماره 32-33،  (1383).
نوبخت، یوسف، اندیشه‌های قضائی، (تهران: کیهان، 1376).