نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی

2 دکتری حقوق خصوصی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

در این که وقتی بدهکار دین (پولی) خود را نمی پردازد باید خسارت پرداخت کند تردید نشده است بلکه تردید درباره چگونگی جبران آن است: گاهی طرفین بر میزان خسارت توافق می کنند (وجه التزام)، گاهی قانون میزان مقطوع خسارت را مشخص می کند (بهره قانونی) و گاهی گفته می شود خسارت محدود به کاهش ارزش پول ملی است (نرخ تورم). وجه التزام در تعهدات پولی به مانع ربوی بودن برخورد می کند و بهره قانونی نیز مجوز اجرای توافقات ربوی تشخیص داده و حذف شد. نرخ تورم هم با موانعی مواجه است از جمله این که در بسیاری موارد نمی تواند خسارت را به طور کامل جبران کند. بدین ترتیب نظام حقوقی و رویه قضایی ایران هرگز نتوانسته به وحدتی معقول در این زمینه برسد. پرسش این مقاله راجع به حدود مجاز خسارات تأخیر تأدیه است و اینکه آیا فقط باید به کاهش ارزش پول اکتفا کرد؟ بنظر می رسد که در نبود بهره قانونی می توان با استفاده از ساز و کار «بهره قضایی» هم به جبران کامل (و عادلانه) خسارت دست یافت و هم از ایراد ربوی بودن به کلی دورشد.

تازه های تحقیق

-

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Delay in satisfaction of monetary obligations and its consequences(statute law analysis and jurisprudence case law review)

نویسندگان [English]

  • Mostaffa i mohaghegh ahmadabadi 1
  • homayoon rezaeinejad 2

1 Professor of Private Law Department, at shahid beheshti university, Tehran, IRAN

2 Ph.D. in Private Law at Tarbiat Modares University,Tehran, IRAN

چکیده [English]

When a debtor does not perform his monetary obligation، there is no doubt that the creditor should be compensated. Nevertheless, the main question is what type of compensation should be provided. While in some cases, parties agree to a certain amount for damage, in some other cases, the interest is defined as a legal interest by the law. Also in some occasions, damage is based on and limited to the inflation rate. The stipulated interest is qualified as usurious and is prohibited.  The legal interest permits usurious agreements and hence, it has been abolished. Besides, inflation rate encounters with some problems, that is, it almost does not completely compensate the creditors. Thus, Iranian legal system and the jurisprudence have never achieved reasonable coherence in this case. In this article, the main question is about proper damages for late payment and it deals with question of whether domestic monetary depreciation will suffice. It seems that in the absence of legal interest, it is possible to apply the mechanism of judicial interest by which the full compensation will be fulfilled and the problem of usurious contracts could be avoided.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Monetary Obligation
  • Late Payment Damages
  • Usury
  • legal Interest
  • inflation rate
  • judicial interest
فارسی و عربی
- ارسطاطالیس، اخلاق نیکوماخس، مترجم سید ابوالقاسم پور حسینی، چاپ سوم، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران،1391).
- انصاری، علی، «دریافت خسارت تاخیر تأدیه در قراردادهای بانکی با تکیه‌بر وضعیت بدهکار»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش 41،1390،ص161.
      -اصفهانی، محمدحسین، حاشیه بر مکاسب، ج 4، (قم: انتشارات علمی1419 ه.ق).
-الطباطبایی، سید علی، ریاض­المسائل فی بیان الاحکام بالدلایل، ج 2، قم، موسسه اهل‏بیت علیهم‌السلام، رحلی مطبعه الشهید،1404.
- بادینی، حسن - خیامی، محمد عزیز، «بررسی مبانی فقهی قابلیت مطالبه‌ی خسارت تاخیر تأدیه از دیدگاه مذاهب اسلامی»، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، ش1، بهار وتابستان 1391،ص61.
- بهبهانی، وحید، حاشیه مجمع الفائده و البرهان، قم، کنگره بزرگداشت مقدس اردبیلی،1417ه.ق.
- خالقی، علی،  نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری، چاپ سوم، (تهران: شهر دانش،1393).
- خمینی، سید روح‌الله،  تحریرالوسیله، ترجمه فارسی محمدباقر موسوی همدانی، ج 4، قم، دارالعلم 1367-1370.
-خوانساری، شیخ موسی، منیه الطالب فی شرح مکاسب، تقریرات میرزا محمدحسین نائینی، ج 3،(قم: موسسه نشر اسلامی،1418ه.ق).
- شیخ انصاری، مرتضى بن محمد­أمین، المکاسب، ج 6، قم، مجمع الفکر الإسلامی،1420ه.ق.
-راوندی، قطب­الدین سعید بن­هبه­الله، (فقه­القران، ج 2، قم، کتابخانه آیت­الله مرعشی نجفی، 1405ه.ق.
- زندی، محمدرضا، رویه قضایی دادگاه تجدیدنظر استان تهران خسارت تاخیر تأدیه، (تهران: انتشارات جنگل جاودانه،1391).
- شهیدی، مهدی، حقوق مدنی ج 4، آثار قراردادها و تعهدات، چاپ سوم، (تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد،1386).
- عادل، مرتضی، «توافق بر خسارت در قراردادها»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 53 ،پاییز1380،ص70.
- کاتوزیان، ناصر،  قواعد عمومی قراردادها ج 3 و 4، چاپ چهارم، (تهران: شرکت سهامی انتشار،1383).
-  ____________ ، قواعد عمومی قراردادها ج 4، چاپ ششم، (تهران: شرکت سهامی انتشار،1387).
- پژوهشگاه قوه قضاییه اداره انتشار رویه قضایی، مجموعه آرای قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران (حقوقی)، چاپ سوم، (تهران: دی،91،1391).
- ____________ ، مجموعه آرای قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران (حقوقی)، چاپ دوم، فروردین 92،1393.
- ____________ ، مجموعه آرای قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران (حقوقی)، چاپ سوم، مهر و شهریور 91،1393.
- محقق­داماد، سید مصطفی، نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، (تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1388).
- موسایی، میثم، تبیین مفهوم و موضوع ربا از دیدگاه فقهی، (تهران: موسسه تحقیقات پولی و بانکی،1376).
- موسوی بجنوردی، محمد، «مشروعیت خسارت تاخیر تأدیه»، پژوهشنامه متین، ش 19، تابستان، 1382، ص3.
-  مهرپور، حسین، مجموعه نظرات شورای نگهبان، تهران، دادگستر،1388.
- موسسه دایره المعارف الفقه اسلامی بر طبق مذهب اهل‌بیت علیهم­السلام زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی، مجله فقه اهل‌بیت علیهم­السلام (فارسی). 56 جلد، ج2، ( قم، 1374).
- نجفی، شیخ محمدحسن بن باقر، جواهر الکلام فی شرح شرائع­الاسلام، ج 23، التجاره، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم،1391.-  وحدتی­شبیری، سید حسن، «مطالعه تطبیقی خسارت تاخیر تأدیه در حقوق ایران و فقه امامیه»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، ش 12،1382،ص93.
-  یوسفی، احمدعلی، «راه‌های جبران کاهش ارزش پول در سپرده‌های بانکی»، فصلنامه علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، بهار، ش13،زمستان1383،ص135.
   English Sources
- Proctor, Charles. (2005). Mann on the Legal Aspect of Money, Sixth Edition, Oxford University Press.
- Treitel, G. H. (1988). Remedies for Breach of Contract, Oxford University Press.

-  Zimmermann, Reinhard. (1996 ).  The Law of Obligations: Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford University Press.