نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز

2 دانشگاه شهید چمران اهواز

3 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز

چکیده

قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 از چند جهت بر قلمرو خسارات معنوی و عدم نفع تاثیر گزار بوده است. از یک‌سو، دامنه مسئولیت مدنی اشخاص در قبال خسارات معنوی وارد به زیان­دیده گسترش‌یافته است، توضیح اینکه به‌موجب ماده 14 قانون مذکور، لطمه به هر دو قسم سرمایه معنوی و صدمات روحی، موجب مسئولیت مدنی فاعل زیان می­گردد. از سوی دیگر، قلمرو قابلیت جبران خسارات معنوی و عدم نفع و به تعبیری، قلمرو مسئولیت مدنی اشخاص به‌شدت کاهش‌یافته است. بدین توضیح  در مواردی که دیه پرداخت و یا تعزیر منصوص شرعی به اجرا گزارده می­شود، این دو قسم خسارت، قابلیت جبران ندارند.
قانون‌گذار در خسارات عدم نفع، پا را از این هم فراتر گذاشته و خسارات مذکور را صرفاً در صورتی قابل جبران دانسته که بر این دسته از خسارات، اتلاف صدق کند. نهایتاً قلمرو و طرق جبران خسارت معنوی گسترش‌یافته و به‌موجب تبصره 1 ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری خسارات معنوی هم از طریق مالی و هم از طریق غیرمالی قابل جبران است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effects of Criminal Procedure Act 2014 in possibility of claiming moral damages and loss of profit in legal system of Iran

نویسندگان [English]

  • Pejman Mohammadi 1
  • Amir Moradpourshad 2
  • Hojjat mobayen 3

1 Associate Professor of Law, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz

3 Assistant Professor, Faculty of Law and Political Science of Shiraz University

چکیده [English]

Criminal Procedure Code adopted in 2014 has affected the scope of moral damages and loss of profit from some perspectives. On the one hand, the extent of civil liability for any moral damages to injured party has increased. According to article 14 of the Code, the harm in both forms of loss of reputation and mental distress leads to the civil liability of injurer. On the other hand, the scope of recoverable moral damages and loss of profits, that is, the scope of civil liability of the persons has been sharply reduced. In cases where blood money is paid and the Islamic punishment is imposed, these two types of damage cannot be compensated. In this regard, the legislator has stopped up even further by stating that this type of damage is compensable when the loss of profit compensation can be equal to the destruction. Finally, based on article 14 (1) Criminal Procedure Code, the scope of remedy for compensating moral damages has expanded. In other words, moral damages can be compensated through pecuniary and non-pecuniary way.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: moral damages
  • destruction
  • loss of profit
  • scope of civil liability
  • prospective profits
  - اسماعیلی، محسن،  نظریه خسارت، (تهران:  انتشارات امیرکبیر، چاپ اول،  1377).
  - اصغری آقمشهدی، فخرالدین«خسارت عدم­النفع در حقوق ایران و کنوانسیون بیع بین­المللی کالا مصوب1980» نامه مفید، شماره بیست ‌و نه، (1381).
  - بابایی، ایرج، «جبران خسارت ناشی از صدمات بدنی در حقوق مسئولیت مدنی ایران»، پژوهش حقوق و سیاست، شماره28، سال دوازدهم، (1389).
  - بادینی، حسن، «بررسی تطبیقی قابلیت جبران «ضرر اقتصادی» در مسئولیت مدنی»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 1، دوره 41، (1390).
  - باریکلو، علیرضا،  مسئولیت مدنی، (تهران: نشر میزان، چاپ چهارم، 1392).
  - بهرامی احمدی، حمید،  کلیات عقود و قراردادها، (تهران: نشر میزان، چاپ اول، 1381).
  - جعفری مجد، محمد؛ حسینی، سید یاسر، «جبران ضرر اقتصادی محض»، پژوهشنامه اندیشه­های حقوقی، شماره دوم، سال اول، (1391).
  - حسینی نژاد، حسینقلی،  مسئولیت مدنی، (تهران: انتشارات مجد، چاپ اول، 1389).
  - حیاتی، علی عباس،  قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی، (تهران: نشر میزان. چاپ دوم، 1390).
  - ره پیک، حسن، حقوق مسئولیت مدنی و جبران­ها، (تهران: انتشارات خرسندی، چاپ سوم، 1388).
  - زندی، محمدرضا، اجرت­المثل خسارت، رویه قضایی دادگاه­های بدوی و تجدیدنظر استان تهران، (تهران: انتشارات جنگل، چاپ اول،1390).
  - ژوردن، پاتریس، اصول مسئولیت مدنی، ترجمه و تحقیق مجید ادیب، (تهران: نشر میزان، چاپ دوم، 1385).
  - سکوتی، رضا؛ شمالی، نگار، (1390) «جایگاه عدم النفع در نظام حقوقی ایران»، نشریه فقه و حقوق اسلامی، شماره اول، دوم، سال اول، (1390).
  - شوشی نسب،  نفیسه، (1390) «نحوه ارزیابی خسارت­های درد و رنج»، فصلنامه پژوهش حقوق، شماره 33، سال 13، (1390).
  - شهیدی، مهدی، آثار قراردادها و تعهدات، (تهران: انتشارات مجمع علمی و فرهنگی مجد، چاپ پنجم، 1391).
  - صفایی، سید حسین ؛ رحیمی، حبیب­الله، مسئولیت مدنی(الزامات خارج از قرارداد)، (تهران: انتشارات سمت، چاپ پنجم، 1392).
  - عباس زاده، فخرالدین، جزوه درسی آیین دادرسی کیفری، بازیابی شده از سایت اختبار، (1393).
  - عباسی، محمود؛ شکرامرجی، ایوب؛ محمدی، سمیرا، «مطالعه تطبیقی مسئولیت ناشی از خون­های آلوده در نظام حقوقی ایران و فرانسه»، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره هشتم، سال سوم، (1388).
  - قاسم زاده، سید مرتضی، مبانی مسئولیت مدنی، (تهران: نشر میزان، چاپ چهارم، 1385).
  -کاتوزیان، ناصر، مسئولیت ناشی از عیب تولید، (تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم،  1381).
  -_________  دوره مقدماتی حقوق مدنی اموال و مالکیت، (تهران: انتشارات بنیاد حقوقی میزان، چاپ سی و یکم، 1389).
  -_________  الزام‌های خارج از قرارداد، جلد اول، (تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ یازدهم، 1391).
  - کاظمی، محسن؛ روشن محمد؛ روزبهانی شجاع، «مسئولیت مدنی ایراد خسارت معنوی ناشی از بیماری­های ایدز و هپاتیت در اثر انتقال خون آلوده، با نگاهی به پرونده هموفیلی­ها»، فصلنامه حقوق پزشکی، شماره سی­ام، سال هشتم، (1393).
  - محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه، بخش مدنی (1)، (تهران: انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ یازدهم،1383).
  - محمودی، سعیده؛ مرادخانی، احمد، «جبران خسارت معنوی در فقه و حقوق ایران»، مطالعات فقهی و فلسفی، شماره 22، سال ششم، (1394).
  - مرعشی، سید محمدحسن، دیدگاه­های نو در حقوق کیفری اسلام، جلد اول، (تهران: نشر میزان، چاپ دوم، 1376).
  - مظاهری، معصومه؛ مهاجری، مریم «بازخوانی مبانی فقهی ترمیم خسارت معنوی با رویکردی بر حقوق غیرمالی زوجین»، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، شماره 34، سال دهم، (1392).
 
  - موسوی بجنوردی، سید محمد، قواعد فقهی، جلد اول، (تهران: انتشارات عروج، چاپ سوم، 1401 ه.ق).
  - مهمان‌نوازان، روح‌الله، خسارات قابل جبران در حقوق ایران، (تهران: انتشارات مجد، چاپ دوم، 1390).
  - نقیبی، سیدابوالقاسم «نظریه جبران مالی خسارت معنوی در حقوق اسلامی»، مطالعات اسلامی، شماره76، (1386).
  - ____________  «قاعده لاضرر و جبران خسارت معنوی به خانواده» پژوهش­نامه فقه و حقوق اسلامی، شماره 7، سال چهارم، (1390).
  - نیک فرجام،  زهره،  «جبران خسارت معنوی در فقه و حقوق» مبانی فقهی حقوق اسلامی، شماره 11 سال ششم، (1392).
  - وحدتی شبیری، سید حسن، مبانی مسئولیت مدنی قراردادی (مطالعه تطبیقی در حقوق و فقه) (قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول، 1385).
  -  هدایت نیا، فرج‌الله، «مفهوم عدم­النفع» ماهنامه دادگستری، شماره نهم، (1382).
عربی
   - الجبعی العاملی زین الدین بن علی (شهید ثانی)،  مسالک الافهام فی تنقیح شرائع الاسلام، المجلد الثانی عشر، (قم: موسسه المعارف الاسلامیه، الطبعه الاولی، 1416 ه.ق).
   - حسینی مراغی، میر عبدالفتاح، العناوین، جلد اول و دوم، (قم: موسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم، 1425 ه.ق ).
    - حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن الحسن (محقق حلی)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جلد دوم، (تهران: انتشارات استقلال. چاپ دوم، 1409 ه.ق).
    - حلی، حسن بن یوسف (علامه حلی)، تذکره الفقهاء، جلد دوم، (قم: المکتبه المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه، چاپ اول، 1414 ه.ق).
  - شهید ثانی زین الدین ابن علی عاملی، مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، جلد 12، (قم: موسسه المعارف الاسلامیه، چاپ اول، 1417 ه.ق).
  -کاشف الغطا، محمد حسین، تحریرالمجله، جلد سوم، (قم: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیة، چاپ اول، 1432 ه.ق).
  - مکارم شیرازی ناصر،  القواعد الفقهیه، جلد دوم، (قم: مدرسه الامام امیر المؤمنین (ع)، چاپ سوم، 1411 ه.ق).
  - موسوی خمینی سید روح‌الله، تحریر الوسیله، جلد دوم، (تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره، چاپ سوم، 1408 ه.ق).
  - نجفی شیخ محمد حسن، جواهرالکلام فی شرایع الاسلام، جلد 26 و 37، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، 1404 ه.ق).
  - نراقی ملااحمد، عوائدالایام، (قم: نشر مکتب بصیرتی، چاپ سوم، 1408 ه.ق).
 
انگلیسی و فرانسه
- Auxéméry, Yann (2017) “L’évaluation du dommage psychique en droit commun”, Annal Médico-Psychologique,175(2017), pp.393-400.
- Howarth, David. (1996). “Economic Loss in England: the search for coherence”, in Civil Liability for Pure Economic Loss, Vol. 16, Kluwer Law International, 1st edition.
- Lahe, Janno; Kull Irene (2016) “Compensation of non-pecuniary damage to persons close to the deceased or to the aggrieved person”, International Comparative Jurisprudence, 2(2016), pp.1-7.
- Micu, Bogdan Florin (2013) “Consideration on Moral Damages Caused by an Offense”, Procedia Social and Behavioral Sciences, 92, pp. 540-543.
- Von Bar, Christian (Ed.) et al. (2009) Principal, Definitions and Model Rules of European Private Law, Munich: Selier European Law Publisher.
- Wier, Tony. (2006). An Introduction to Tort Law, second edition, Oxford.
- Zimmermann, R. (2011) “Comparative Report” in: Winiger B., Koziol, B., Koch, B. & Zimmermann R., Digest of European Tort Law, Vol.2, Berlin: De Gruyter & Co.
 
منابع الکترونیکی
خدابخشی، عبدالله، «سایت رساله حقوق»، بازیابی شده از:
http://rhoghough.ir visited in 1393/10/01