نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه اصفهان

2 دانشیار حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان

3 عضو هیأت علمی

چکیده

 
در روابط قراردادی اصل بر حفظ و استمرار روابط قراردادی است تا از وقوع ضررهای اقتصادی و اجتماعی جلوگیری شود. نظریه «تحول قرارداد» نیز بر مبنای توجه به «اراده فرضی»، به دنبال چنین هدفی است که دادرس، آن را بر اساس «غایت عملی» یعنی اهداف اقتصادی متعاقدین اما در چارچوب «مصالح اجتماعی» بررسی می­کند. لذا، تحول قرارداد مفهومی بیش از تفسیر داشته و بر مبنای رویکرد «اجتماعی شدن حقوق» توجیه­پذیر است؛ چون، اجتماعی شدن حقوق را در سطح «هدف قرارداد» می­داند و به دنبال آن نیست تا مبنای اعتبار قرارداد را در وجدان اجتماعی بازیابد، با فقه نیز تعارضی ندارد؛ چنانکه، در فقه عامه، پذیرفته‌شده است و به‌تبع آن، مواد 144 و 618 قوانین مدنی مصر و افغانستان نیز آن را به‌عنوان قاعده­ای حقوقی معرفی کرده­اند. اما در نظام حقوقی ایران، باوجود مصادیق عملی آن، این نظریه شناسایی نشده است؛ درحالی‌که دارای منافع اقتصادی و اجتماعی روشنی بوده و با فقه نیز تعارضی ندارد و می­تواند وارد قانون مدنی گردیده و مصادیق متعدد آن را تابع عنوان واحدی قرار دهد.
 
 

تازه های تحقیق

-

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Crossing from the interpretation of contract to the conversion of contract, Thinking about socialization of contract law

نویسندگان [English]

  • abdulwahed Afzali 1
  • mahdi shahabi 2
  • mohammadmahdi alsharif 3

1 PhD student of private law, University of Isfahan

2 university of Isfahan

3 Associate Professor, University of Isfahan, Faculty of Administrative Sciences and Economics, Department of Law

چکیده [English]

In contractual relationships, the principle is to preserve and continue contractual relationships in order to prevent social and economic losses. This is the basis of the concept of "conversion of contract" analysed by judges by considering the "practical result", that is, economic purposes of the parties within the framework of "social interests". Therefore, the conversion of contract goes beyond the issue of interpretation, since it is justified on the basis of the "socialization of law" approach. In addition, this theory is not in conflict with Islamic jurisprudence (Fiqh), because it focuses on the socialization of law at the level of "the purpose of the contract" and does not seek to regain the basis of the validity of the contract in the social conscience. Therefore, it has been recognised as a legal rule in Fiqh and Articles 144 and 618 of the Civil Codes of Egypt and Afghanistan. In Iranian legal system, it has not been recognized despite its practical implications. Since, the conversion of contract has economic and social benefits and is not in conflict with Fiqh, it can be adopted in the Civil Code by putting various instances under one title.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretation of Contract
  • Conversion of Contract
  • Socialization of Contract Law
  • Void Contract
  • Correct Contract
-    احمدالسنهوری، عبدالرزاق، الوسیط فی شرح­القانون­المدنی، جلد 1، (بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، 2002).
-    احمدالسنهوری، عبدالرزاق، مصادرالحق فی­الفقه الاسلامی، جلد 4، (بیروت: منشورات ­الحلبی­الحقوقیه، 1998).
-    احمدالسنهوری، عبدالرزاق، نظریه العقد، جلد 2، (بیروت: منشورات­الحلبی الحقوقیه، 1998).
-    اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، جلد 1، (تهران: سمت، 1383).
-    افتخارجهرمی، گودرز و خراسانی، سیدعلی، «تبیین اصول و قواعد دادرسی تجاری و ارزیابی کارایی آن از منظر تحلیل اقتصادی حقوق»، فصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی، ش 1، 1396، صص 45-65.
-    انصاری، مرتضی،  المکاسب، جلد 6، (قم: مجمع­الفکر الاسلامی. 1413 ق).
-    بادینی، حسن، فلسفه مسئولیت مدنی، (تهران: سهامی انتشار، 1392).
-    البجنوردی، سیدمحمدحسن، القواعد الفقهیه، جلد 3، (قم: منشورات دلیل ما. 1386 ق).
-    الجزیری، عبدالرحمن، الفقه علی­المذاهب الاربعه، جلد 4، (بیروت: دارالکتاب العربی، 2005).
-    الحکیم، عبدالمجید و البکری، عبدالباقی، الوجیز فی نظریه الالتزام فی­القانونی المدنی العراقی، جلد 1، (بغداد: وزارة التعلیم العالی و البحث العلمی، 1980).
-    حیدر، علی، دررالحکام فی شرح مجلةالاحکام، جلد 1، (ریاض: دار عالم­الکتب، 2003).
-    دسوقی، رأفت، تحول­العقد الباطل الی تصرف صحیح، (قاهره: دارالعلوم، 2005).
-    سعد، نبیل­ابراهیم،  النظریه­العامه للالتزام (مصادر الالتزام)، جلد 1، (اسکندریه: دارالجامعه­الجدیده، 2001).
-    شوکت، حمید، نظریه تحول عقد، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، قم: دانشگاه قم، به راهنمایی دکتر سید حسن وحدتی شبیری و مشاوره دکتر حسین سیمایی صراف، 1390.
-    شهابی، مهدی و افضلی، عبدالواحد، «تحلیل تطبیقی عقد باطل و فاسد در قانون مدنی ایران و افغانستان»، فصلنامه حقوق خصوصی، شماره 4، 1394، صص 583-603..
-    شهابی، مهدی و جلالی، مریم، «نقد نظریه سنتی یا لیبرال قرارداد با تأکید بر رویکرد انتقادی روبرتو آنگر»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، ش 2، 1395، صص 245-263.
-    شهابی، مهدی، «فرایند اجتماعی شدن حقوق و تأثیر آن بر نظام حقوقی»، فصلنامه حقوق خصوصی، ش 1، 1390، صص 259-277.
-    شهابی، مهدی، «قرارداد به‌مثابه قانون طبیعی (عقلی)؛ تأملی در مبنای اعتبار مفاد قرارداد در نظام حقوق قراردادهای ایران و فرانسه»، فصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی، ش 2، 1394، صص 601-625.
-    شهابی، مهدی، «قرارداد به‌مثابه قانون هابزی یا کنتی؛ تأملی در مبنای اعتبار مفاد قرارداد در حقوق مدنی ایران و فرانسه»، فصلنامه مطالعات حقوقی شیراز، ش 4، 1393، صص 55-94.
-    شهابی، مهدی، فلسفه حقوق (مبانی نظری تحول نظام حقوقی از حقوق سنتی تا حقوق مدرن)، (تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1397).
-    شهیب­السعداوی، احمدسلمان و جوادسمیسم، جوادکاظم، مصادر الالتزام، (بیروت: منشورات زین­الحقوقیه، 2017).
-    صاحبی، مهدی، تفسیر قراردادها در حقوق خصوصی، (تهران: ققنوس، 1376).
-    عبدالدائم، احمد، شرح القانون المدنی، جلد 1، (دمشق: مدیریه الکتب و المطبوعات الجامعیه، 2003).
-    عبیدالفتلاوی، صاحب، تحول­العقد دراسه مقارنه، (عمان: مکتبه الثقافه النشر، 1997).
-    علیزاده، عبدالرضا، مبانی رویکرد اجتماعی به حقوق، (تهران: سمت، 1387).
-    ­فرج­الصده، عبدالمنعم، نظریة­العقد فی قوانین البلاد و العربیه، (بیروت: دارالنهضه العربیه. 1974).
-    قیم، عبدالنبی، فرهنگ معاصر، (تهران: مؤسسه فرهنگ معاصر، 1387).
-    کاتوزیان، ناصر،  قواعد عمومی قراردادها، جلد3، (تهران: سهامی انتشار، 1388).
-    کاتوزیان، ناصر، «تفسیر قرارداد»، فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 70، 1384، صص 277-308.
-    ____________، «ستایش قرارداد یا اداره قرارداد»، فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 52، 1380، صص 111-135.
-    ____________، فلسفه حقوق، جلد 1، (تهران: سهامی انتشار، 1390).
-    کاشف­الغطاء، محمدحسین، تحریرالمجله، جلد 1، (تهران: المجمع­­العالمی للتقریب بین­المذاهب­الاسلامیه. 1422 ق).
-    الکاظم­الشبانی، علی، تحول­العقد فی نطاقه القانون المدنی، (بیروت: منشورات الحلبی­الحقوقیه. 2015).
-    محمدالبعلی، عبدالحمید، دراسه تمهیدیه فی تحول­العقود فی­الفقه و القانون دراسه مقارنه و موازنه، (امارات عربی متحده: دائره الشؤون الاسلامیه و العمل الخیری، 2009).
-    المعموری، ضمیرحسین و زوین، نبیل مهدی، «فکرة الأثر الأقوى للعقد»، فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه کوفه، ش 7، 2008، صص 265-282.
-    وزارة­الاوقاف و الشئون الاسلامیه، الموسوعة­الفقیه، جلد 8، (کویت: وزارت الاوقاف، 1986).
-    یسری، احمد. (1958). تحول­التصرفات القانونی، (قاهره: مطبعه­الرساله، 1958).
 
English Sources
- Chazal, Jean Pascal, «De la signification du mot loi dans l’article 1134 alinéa 1e du code civil», In. RTD. Civ, n° 2, 2001 pp.265-285.
- Chehata, Chafik, «Le concept de contrat en droit musulman», In. Archives de philosophie du droit, Sirey, n° 13, 1986, pp.129-141.
- Deguillem, Henri, La socialisation du contrat, Etude de sociologie juridique, Thèse pour le doctorat d’université, université de Paris, Paris : Niort, imprimerie soulisse-Martin, 1944
- Demogue, René, Traité des obligations en général, T.6, (Paris : Librairie Arthur, Rousseau, 1931)
- Lokiec, Pascal, Contrat et pouvoir, essai sur les transformations du droit privé, des rapports contractuels, (Paris, L.G.D.J. 2004)
- Putman, E., «Kant et la théorie du contrat», RRJ. Droit prospectif, n° 3, 1996, pp.685-696.
- Ripert, Georges, Les forces créatrices du droit, (Paris : L.G.D.J., 1998, Réimpression de 2e édition (1955), 1998)
- Saleilles, Raymond, De la déclaration de volonté, (Paris, Pichon, 1901)
- T. Critchlow, Donald and R. Wandermeer, Philip (Ed), The Oxford Encyclopedia of American Political and Legal History, Vol.1, (New York, Oxford University. 2012)
- Zmij, Grzegorz and Heiderhoff, Bettina (Ed). (2011). Interpretation in Polish, German and European Private Law (Iuris cogentis and iuris dispositivi provisions in contract law and in corporate law), Grzegorz Gorczynski, (Munich, Sellier. European Law Publisher, 2011)